Śląskie Seminarium Duchowne Dekada Historyczna

Na zdjęciu: Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne w Krakowie. Przed Seminarium Kard. Sapieha, Bp Lisiecki, Teodor Kubina, Teofil Bromboszcz, Emil Szramek, Stanisław Maśliński, Wilhelm Kasperlik, Józef Kubis, Aleksander Skowroński, Jan Kapica, Michał Lewek, Jan Kudera, Jerzy Czempiel, Michał Grażyński.

________________________________________________

 

Kandydaci do kapłaństwa, wywodzący się ze Śląska pruskiego, od początku XIX wieku przygotowywali się do święceń kapłańskich w seminarium duchownym wrocławskim, tzw. alumnacie, a studia teologiczne odbywali na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Natomiast kandydaci pochodzący ze Śląska cieszyńskiego kierowali swe kroki wpierw na Uniwersytet w Ołomuńcu, a później od 1899 roku do seminarium duchownego we Widnawie, utworzonego przez kard. Koppa.

 

Po zakończonym plebiscycie, w przeddzień podziału Śląska grupa polskich kleryków studiujących teologię we Wrocławiu przyjechała do Krakowa. Zapisali się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zamieszkali w Kolegium Jezuitów w Krakowie. Pierwszym przełożonym śląskich kleryków był jezuita Władysław Lohn. Od 1 października 1924 kierownictwo przejął ks. prałat Stanisław Maśliński.

 

 

Po podziale diecezji wrocławskiej i utworzeniu diecezji katowickiej powstał problem, gdzie i w jakiej formie powinna przebiegać formacja duchowa i intelektualna do kapłaństwa. Pierwotnie, seminarium duchowne miało być usytuowane na terenie diecezji katowickiej. Planowano różne lokalizacje, ale nie wszystkie były realistyczne. W 1924 roku ks. Hlond prowadził na ten temat konsultacje z Kongregacją Seminariów i Uniwersytetów w Rzymie. Sugestia Stolicy Apostolskiej już konkretnie wskazywała Katowice, jako miejsce usytuowania seminarium duchownego. Prefekt kongregacji, kard. Gaetano Bisletti, zaznaczył w liście do ks. Hlonda, że nie należy zwlekać z decyzją. W przypadku niemożności jego zorganizowania w Katowicach proponował, aby założyć je przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Zapadła decyzja, że diecezja zbuduje własny gmach seminarium duchownego. Biskup August Hlond zdecydował się na zakup gruntu i budowę budynku seminarium od fundamentów i to nie w Katowicach, lecz w Krakowie. W tym celu 2 lipca 1926 podpisał umowę z Radą Miejską Krakowa na odstąpienie odpowiedniego terenu. Ze względu na fakt, że teologowie śląscy mogli pozostać w Konwikcie Księży Jezuitów tylko do końca roku akademickiego 1926-1927, budowę rozpoczęto już 1 września 1926. Innym powodem tak szybkiego rozpoczęcia budowy była prośba biskupa Teodora Kubiny, aby w nowo powstającym gmachu mogli zamieszkać także seminarzyści diecezji częstochowskiej. Główną przesłanką budowy seminarium duchownego w Krakowie było domaganie się duchowieństwa śląskiego, aby przyszli księża posiadali uniwersyteckie wykształcenie. Po drugie należało odizolować kandydatów do kapłaństwa i pozwolić im na dojrzewanie do kapłaństwa w duchu polskim, nieskażonym sporami narodowościowymi.

28 listopada 1926 abp Adam Stefan Sapieha - w obecności biskupów: Arkadiusza Lisieckiego i Teodora Kubiny - poświęcił kamień węgielny pod budynek Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego. W czerwcu 1927 roku śląscy teologowie, po 4 latach i 6 miesiącach, opuścili gościnny gmach księży jezuitów przy ul. Kopernika 26. W specjalnym liście z 31 października 1927 biskup Arkadiusz Lisiecki podziękował prowincjałowi jezuitów za gościnę, jaką użyczyło zgromadzenie oraz za udział w formacji śląskich księży. Nowy rok akademicki 1927-1928 śląscy klerycy rozpoczęli już w nowym gmachu seminarium przy Alejach Mickiewicza 3. W kilka lat później zaczęto budować w pobliżu gmachy: Muzeum Narodowego i Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W ten sposób gmach seminaryjny zyskał doskonałe położenie, pozwalające na odpowiednie wychowanie i wykształcenie przyszłych duchownych. Seminarzyści utrzymywali się z subwencji przyznanych na podstawie Konkordatu, a także z czterech kolekt zbieranych w kościołach i 5 % podatku od księży - tzw. „seminaristicum”. 28 listopada 1929, w obecności biskupów: Adama Stefana Sapiehy, Arkadiusza Lisieckiego, Teodora Kubiny i Stanisława Rosponda oraz profesorów Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także przedstawicieli władz miejskich gmach śląskiego seminarium duchownego oddano do użytku.

 

W 1935 roku kierownictwo seminarium przejęli kapłani ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Rektorem Seminarium został mianowany ks. Wilhelm Szymbor CM. W okresie okupacji działalność Śląskiego Seminarium Duchownego została zawieszona. W grudniu 1939 roku bp Adamski przyspieszył święcenia kapłańskie ostatniemu rocznikowi, pozostali alumni udali się do innych seminariów polskich i niemieckich. Gmach seminarium zajęła niemiecka policja.

 

Po zakończeniu okupacji do Krakowa powrócili studenci teologii. Zamieszkali w zniszczonym częściowo gmachu przy Alei Mickiewicza 3 i rozpoczęli studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mimo wielu trudności, zwłaszcza aprowizacyjnych, sytuacja teologów śląskich normalizowała się. Pierwsze trudności zarysowały się w 1952 roku, kiedy to biskupi katowiccy zostali wygnani z diecezji. Wikariusze kapitulni usiłowali uzyskać wpływ na kształcenie przyszłego duchowieństwa. W 1955 roku wikariusz kapitulny ks. Jan Piskorz zadecydował o zmianie kierownictwa zarządu seminarium. Odebrał kierownictwo seminarium Księżom Misjonarzom i powierzył je na powrót księżom diecezjalnym. Nowym rektorem został ks. Jerzy Stroba.

Drugim ważnym, wręcz przełomowym dla formacji intelektualnej kandydatów do kapłaństwa była likwidacja Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim.

 

 

 

 

Dzięki staraniom biskupa Bednorza 3 listopada 1980 siedziba Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego z Krakowa została przeniesiona do Katowic i znalazła miejsce w gmachu dawnego Gimnazjum św. Jacka przy ul. Wita Stwosza 17. W 1989 roku w tym gmachu studia teologiczne w ramach tzw. studium domesticum odbywało 294 alumnów. Studium teologii w seminarium duchownym rozwijało się najpierw pod nadzorem Wydziału Teologicznego w Krakowie, a następnie w ramach zajęć Papieskiej Akademii Teologicznej. W Krakowie absolwenci seminarium mogli uzyskiwać magisteria, częściowo licencjaty, a także doktoraty. Od roku akademickiego 1971-1972 w diecezji katowickiej funkcjonowało Studium Pastoralne jako punkt Konsultacyjny Studiów Zaocznych Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Jego organizatorem i zarazem pierwszym kierownikiem był ks. prof. Remigiusz Sobański. Po nim funkcję tę sprawowali: ks. dr Benedykt Woźnica ( 1972-1979 ), ks. dr Jan Grzesica ( 1979-1992 ) i ks. prof. Józef Krętosz. Początkowo słuchaczami studium byli księża wolontariusze. W dniu 10 grudnia 1973 biskup Herbert Bednorz wydał rozporządzenie, na mocy którego wszyscy księża neoprezbiterzy, począwszy od 1974 roku, byli zobowiązani - po ukończeniu seminarium duchownego - podjąć dalsze 4-letnie studia w Studium Pastoralnym w Katowicach albo studia licencjackie w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie lub na innych uczelniach.