Piękna Madonna z Knurowa Zabytki Sakralne
Figura Matki Bożej ma 113 cm wysokości, powstała około 1420 roku. Piękna Madonna to typ rzeźby, przedstawiającej stojącą Maryję z Dzieciątkiem na ręku, występujący w sztuce gotyckiej około roku 1400 w ramach tzw. stylu pięknego. Sam temat Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus był powszechnie przedstawiany w sztuce już znacznie wcześniej, jednak w ramach stylu pięknego, jak nazywa się gotyk międzynarodowy, zyskał on nowe, dotąd nie znane charakterystyczne cechy. Madonna jest młoda i piękna, często o wysmukłych proporcjach i niedużej głowie. Jej ciało wygięte jest esowato i okryte obficie drapowaną szatą często o delikatnie łamiących się fałdach, które mają w pełni dekoracyjny charakter. Dzieciątko trzyma na jednym ręku, najczęściej po lewicy.
Typ Pięknej Madonny charakteryzuje się daleko idącą sublimacją, idealizacją, liryzmem, często wyrafinowanym gestem. Trzymany przez Dzieciątko owoc granatu w chrześcijańskiej ikonografii jest symbolem błogosławieństwa, łaski i darów Bożych. Niezwykła jest podstawa tej knurowskiej rzeźby. Matka Boska stoi na księżycu symbolizującym moce piekielne, a więc na... twarzy diabła. Ta pełna ekspresji brzydota twarzy szatana, którego depcze, kontrastuje z urodą Madonny.
Przez prawie 600 lat Piękna Madonna była obiektem zawierzenia i kultu wielu pokoleń mieszkańców Knurowa. Obok Świętej Anny Samotrzeciej i Świętego Wawrzyńca stanowiła wystrój drewnianego knurowskiego kościółka. Umieszczona była w bocznym ołtarzu jako typowa figura ołtarzowa (płaski tył rzeźby).
Piękna Madonna z Knurowa w 1935 r. wieku została odnaleziona przez prof. Dobrowolskiego, dyrektora przedwojennego Muzeum Śląskiego, w wieży drewnianego kościółka św. Wawrzyńca w Knurowie (która to świątynia została potem przeniesiona do Chorzowa).
Była ona wtedy bardzo zniszczona, a spróchniałą i przegryzioną przez korniki rzeźbę w całości trzymało tylko kilka warstw farby. Figura została poddana konserwacji. Wykonali ją bracia Pochwalscy, malarze, którzy odnawiali figurę w latach 30. XX wieku. Wzmocnili oni spróchniałe drewno, uzupełnili berło, złocenia i podstawę. Okazało się jednak, że użyli do konserwacji nieprzebadanych składników, co spowodowało, iż piękna Madonna straciła swój blask. Od zastosowanej bieli ołowiowej pojawiły się na niej trwałe plamy, niemniej dzięki tym zabiegom przetrwała.
Prof. Dobrowolski, wybitny znawca sztuki, jako pierwszy zaliczył Madonnę z Knurowa do najpiękniejszych rzeźb pochodzących z średniowiecznych warsztatów śląskich. Kiedy odnalazł rzeźbę, od razu wiedział, że ma w rękach prawdziwą gotycką perłę, dlatego wyeksponował ją na pierwszym miejscu w swojej monografii „Sztuka województwa śląskiego”.
Przed II wojną eksponowana była w szkole Szafranka, Liceum Szafranka i Muzeum Śląskim (4 piętro dzisiejszego Urzędu Wojewódzkiego).
W 1939 r. zaczyna się tułaczy los Pięknej Madonny. Podzieliła ona los wielu Ślązaków i tułała się po muzeach i świecie. Przed wojną w sierpniu 1939 r. wywieziono Madonnę jako cenne arcydzieło do Lublina.
Odnaleziona przez Niemców przekazana do Landesmuseum w Bytomiu. Pod koniec wojny "uciekała" przed Armią Czerwoną, umieszczona została w rezydencji wiejskiej pod Wrocławiem. Odnaleziona i przeniesiona jako depozyt do Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, a później przekazana do Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach.
W 2003 roku figurę oddano do renowacji. Rzeźba była już bardzo brudna. Szczególnie twarz, malowana czerniejącymi farbami z dodatkiem ołowiu. Tym razem jej restauracją zajęto się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Renowacja rzeźby była pracą dyplomową Katarzyny Król, pod kierownictwem prof. Mariana Paciorka. W pracowni konserwatorskiej zdjęto z rzeźby aż pięć warstw farby. Odkryto m.in., że berło było pokryte złotymi płatkami, zaś koronę i szatę Madonna miała wysrebrzoną, stąd wniosek, iż średniowiecznych mieszkańców Knurowa nie było stać na złocenia.
Od 2015 roku Piękna Madonna, wraz z częścią kolekcji Muzeum Archidiecezjalnego obejmującą wybrane dzieła górnośląskiego gotyku i baroku, prezentowana jest w nowopowstałej siedzibie Muzeum Śląskiego w ramach wystawy Śląskiej Sztuki Sakralnej.
