Święty Jakub Starszy Apostoł zwany Wielkim Zabytki Sakralne

Rzeźba św. Jakuba znajdująca się obecnie na stałej ekspozycji w Muzeum Śląskim w Katowicach to przykład sztuki około 1500 czyli schyłku gotyku, narodzin renesansu. Pierwotnie była częścią wyposażenia zniszczonego w 1938 roku w skutek pożaru kościoła p.w. św. Mikołaja w Moszczenicy, dzisiaj części Jastrzębia Zdroju. Apostoł przedstawiony jako dojrzały mężczyzna, w ujęciu frontalnym. Ubrany w tunikę, na  którą narzucony jest długi płaszcz pielgrzyma, co podkreśla muszla – atrybut świętego. W lewej ręce  -  dzierży księgę, symbol nauczycielskiej misji Apostołów ale i Kościoła.

Sposób przedstawienia świętego, modelunek szat, zwłaszcza załamanej, bogato drapowanej prawej połaci płaszcza datują obiekt i wskazują na  krąg artystyczny gdzie mogła powstać rzeźba. Wrocław  był dla ówczesnego Śląska najważniejszym ośrodkiem artystycznym, gdzie powstawał wystrój i wyposażenie ówczesnych kościołów śląskich. Wyróżniającym się był np. warsztat Jacoba Beinhardta (1460-1525), który charakterem swej twórczości wyznaczył moment narodzin nowej tradycji w sztuce śląskiej. Św. Jakub z Moszczenicy to przykład tego nurtu kształtowania się sztuki na Śląsku.

Jakub wg. tradycji żydowskiej to „niech Jahwe chroni”, co Chrystus dopełnił mianem BOANERGES czyli "Syn gromu". Określenia te stały się impulsem wyboru brata Jana Ewangelisty na patrona rycerzy, pielgrzymów, ubogich, żeglarzy, aptekarzy ale i kapeluszników.   Relacja sacrum i profanum ma dzisiaj inny wymiar. Jakub to jeden z symboli Kościoła pielgrzymującego, ale i impulsu do kształtowania się tożsamości Europy. Źródłem tego jest miejsce szczególnego kultu Świętego, Santiago de Compostela w Hiszpanii. Jakubowe sanktuarium od chwili ustanowienia w IX wieku było nie tylko jednym z symboli odradzającej się Hiszpanii, ale i stało się obok Rzymu i Ziemi Świętej jednym z najważniejszych celów pielgrzymek religijnych. Pielgrzymi wyruszali z całej Europy aby ad Sanctos wyrazić w ten sposób cześć i chwałę Bogu. Muszla - którą widzimy na Jakubowym płaszczu  z moszczenickiego kościoła - stała się ich symbolem, a dzisiaj łączy mieszkańców kontynentu. Skala wędrówek do Composteli stała się impulsem do rozwoju np. dróg, które dzisiaj określane są mianem Camino de Santiago i tworzą wspólne dziedzictwo łączące Nas Chrześcijan, Nas Europejczyków. Camino to nie tylko drogi, które często były tak jak Via Regia na Śląsku tożsame. Stały się impulsem do rozpowszechniania, przenikania się różnorakich tradycji to co dzisiaj nazywamy religijnością, kulturą artystyczną Europy etc., to co Johann Wolfgang Goethe określił mianem dróg które ukształtowały Europę. Tak też w czas pielgrzymowania, wakacji,  Świętych Patronów Europy patrzmy na to co Nas otacza ale i na to co Nas buduje. 

 

Andrzej Holeczko-Kiehl
Historyk sztuki
Muzeum Śląskie w Katowicach