Bp Stanisław Adamski Wykładowcy

Urodził się 12 kwietnia 1875 roku w Zielonejgórze w powiecie szamotulskim. Był synem dróżnika Piotra i Józefy z domu Wasilewska.
Po ukończeniu szkoły elementarnej w Obrzycku uczył się najpierw w progimnazjum we Wronkach, a następnie w Gimnazjum im. św. Marii Magdaleny w Poznaniu i w gimnazjum w Międzyrzeczu nad Obrą, gdzie w 1896 roku zdał egzamin dojrzałości. Znajomość literatury, języka i historii Polski zdobywał na zebraniach tajnych kółek samoszkoleniowych w gimnazjum we Wronkach i w Poznaniu. Po maturze rozpoczął studia teologiczne w seminarium duchownym w Poznaniu i w Gnieźnie.
Święcenia kapłańskie przyjął 12 września 1899 roku w katedrze gnieźnieńskiej z rąk Księdza Biskupa Floriana Stablewskiego.
Jego pierwszą placówką wikariuszowską była parafia Trójcy Przenajświętszej w Gnieźnie. W grudniu 1900 roku przeniesiono go do katedry gnieźnieńskiej. Pracował tam w charakterze wikariusza i archiwariusza Kapituły Katedralnej. Cztery lata później został mansjonarzem przy kolegiacie św. Marii Magdaleny i kanonikiem, a w 1910 roku - prałatem-kustoszem. W 1919 roku wszedł w skład Kapituły Katedralnej w Poznaniu, początkowo jako proboszcz, a potem jako jej prepozyt. Jednocześnie piastował stanowisko kaznodziei katedralnego i sędziego prosynodalnego przy kurii poznańskiej. Otrzymał także godność szambelana papieskiego oraz infułata. W latach 1910-1925 piastował funkcję sekretarza, a następnie prezesa Związku Księży „Unitas”. Był także moderatorem Sodalicji Pań w Poznaniu. W 1930 roku został pierwszym naczelnym dyrektorem Instytutu Akcji Katolickiej.
W latach poprzedzających odrodzenie Polski należał do czołówki polskich działaczy społecznych i politycznych na terenie Wielkopolski. W latach 1904-1910 pełnił funkcję sekretarza generalnego diecezjalnego Związku Katolickich Robotników Polskich. Kierował także zakładaniem stowarzyszeń oświatowych, kulturalnych i samopomocowych w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. Założył i redagował tygodnik „Robotnik”. Interesował się zagadnieniami ubezpieczeń społecznych, ucząc polskich robotników korzystania z ustawy emerytalnej, inwalidzkiej i kas chorych. W tym celu napisał i opublikował szereg broszur i artykułów. Działał aktywnie w „Straży” – organizacji broniącej interesów narodowych. Należał do współorganizatorów i członków zarządu Związku Katolicko-Polskich Towarzystw Dobroczynnych na Wielkie Księstwo Poznańskie. Od 1906 roku wchodził w skład zarządu Towarzystwa Społeczno-Higienicznego w Poznaniu. W 1906 roku zorganizował i kierował Związkiem Katolickich Towarzystw Kobiet Pracujących i Towarzystwem Pracownic Konfekcyjnych. Wszedł w skład zarządu Towarzystwa „Opieka Katolicka nad Służbą Żeńską” w Poznaniu. Upowszechnieniu oświaty wśród kobiet służył założony i redagowany przez ks. Adamskiego dwutygodnik „Gazeta dla Kobiet”. Był patronem Towarzystwa Opieki nad Wychodźcami Sezonowymi w Poznaniu oraz prezesem Stowarzyszenia „Oszczędność” w Poznaniu. Należał do współzałożycieli Polskiego Zjednoczenia Zawodowego z siedzibą w Bochum i sam kierował jego poznańskim kołem.
W 1900 roku ks. Adamski zetknął się z kręgiem działaczy spółdzielczych w Wielkopolsce i został członkiem Zarządu Spółdzielni Kredytowej „Kasa UL” w Gnieźnie. W 1906 roku wszedł w skład zarządu Związku Polskich Spółek Zarobkowych jako członek patronatu. Jego zadaniem było kierowanie sekretariatem i troska o nowo powstające towarzystwa. W styczniu 1911 roku został wybrany na patrona Związku. Urząd ten złożył w listopadzie 1927 roku. Przyjął wtedy jedynie godność patrona honorowego. W latach 1911-1921 redagował „Poradnik dla Spółek”. Doświadczenia z działalności spółdzielczej i bankowej uczynuły go jednym z czołowych specjalistów spółdzielczości i bankowości w okresie Polski międzywojennej. Był członkiem Komitetu Organizacyjnego Banku Polskiego, a od 1923 roku członkiem Państwowej Rady Spółdzielczej. Był także kuratorem i członkiem rady nadzorczej w Banku Spółek Zarobkowych SA, wiceprezesem rady nadzorczej i członkiem Komitetu Wykonawczego Spółki Akcyjnej H. Cegielski, członkiem rad nadzorczych Związkowej Centrali Maszyn SA z siedzibą w Poznaniu, Centrali Rolników SA w Poznaniu oraz Drukarni Bydgoskiej. Na terenie Poznania położył duże zasługi dla rozwoju oświaty polskiej. Był członkiem zarządów Towarzystwa Czytelń Ludowych i Towarzystwa Pomocy Naukowej.
Od 1906 roku pracował w Drukarni i Księgarni św. Wojciecha. W 1911 roku został mianowany jej naczelnym dyrektorem, a w 1923 roku – prezesem Rady Nadzorczej. Podjął się także redagowania „Ruchu Chrześcijańsko-Społecznego”. Sprawował funkcję prezesa Towarzystwa Wydawców Polskich i wchodził w skład zarządu Fundacji Kórnickiej. Należał do grona członków założycieli Uniwersytetu Poznańskiego. W dowód uznania za wybitne zasługi i wiedzę w dziedzinie spółdzielczości został mianowany honorowym profesorem tej uczelni i przez kilka semestrów wykładał na Wydziale Prawno-Ekonomicznym zagadnienia spółdzielczości.
W czasie I wojny światowej i Powstania Wielkopolskiego włączył się czynnie w nurt działalności niepodległościowej. W 1916 roku stanął na czele tajnej organizacji przygotowującej odrodzenie państwowości polskiej w Wielkopolsce. Należał do grona tych działaczy niepodległościowych, którzy dążyli do odzyskania niepodległości na drodze dyplomatycznej i kosztem jak najmniejszych strat ludzkich. Po wybuchu powstania wielkopolskiego z pełną determinacją włączył się jednak aktywnie w jego organizację i przebieg. W listopadzie 1918 roku stanął obok Wojciecha Korfantego i Adama Poszwińskiego na czele rządu dzielnicowego tzw. Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej. Był jednym z inicjatorów i organizatorów regularnych wojsk polskich na terenie Wielkopolski. Prowadził rokowania z rządem polskim w Warszawie w sprawie warunków przyłączenia Wielkopolski do Rzeczypospolitej.
Od kwietnia 1918 roku był członkiem Narodowego Stronnictwa Robotników. Z jego ramienia wszedł do Sejmu Ustawodawczego RP. W ramach prac sejmowych działał w poselskim Narodowym Kole Robotniczym i Komisji Rolniczej. Był współtwórcą Narodowo-Chrześcijańskiego Klubu Robotniczego i Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Robotniczego. Stronnictwo to oparło swą działalność na gruncie programu opracowanego przez ks. Adamskiego. Pod koniec maja 1920 roku połączyło się ono z Polskim Stronnictwem Chrześcijańskiej Demokracji, w wyniku czego powstała nowa organizacja: Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy. Ks. Adamski włączył się z wielką energią w budowę silnej partii chadeckiej, której przez pewien czas był prezesem. Przywiązywał dużą wagę do popularyzowania idei chrześcijańskiej demokracji poprzez prasę i chrześcijańskie stowarzyszenia. Rozpoczął wydawanie „Przewodnika Chrześcijańskiej Demokracji”, gdzie w licznych publikacjach szerzył idee stronnictwa, zachęcał do zakładania kół, integrował istniejące chrześcijańskie stowarzyszenia męskie i kobiece, prowadził akcję kształcenia przyszłych działaczy politycznych. W 1922 roku z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji wszedł do senatu RP. Premier Władysław Grabski zaangażował ks. Adamskiego do prac nad statutem Banku Polskiego. W 1925 roku ks. Adamski opracował zasady bankowości w Polsce i wydał je drukiem. Zaangażował się też w obronę projektu konkordatu, jako jednego z istotnych postulatów swego stronnictwa. W 1927 roku złożył rezygnację ze stanowiska prezesa Rady Naczelnej Chrześcijańskiej Demokracji, prezesa Unii Związków Spółdzielczych i kuratora Banku Spółek Zarobkowych SA. W tym samym roku wszedł w skład Archidiecezjalnej Rady Administracyjnej jako prezes Kuratorium Katolickiej Szkoły Społecznej w Poznaniu.
Po nagłej śmierci Biskupa Arkadiusza Lisieckiego ks. Stanisław Adamski we wrześniu 1930 roku został mianowany przez papieża Piusa XI kolejnym biskupem katowickim. Jego konsekracja odbyła się 26 października 1930 roku. Miesiąc później 29 listopada w Piekarach, w obecności Kapituły Katedralnej, objął rządy w diecezji katowickiej, zaś następnego dnia odbył się jego ingres do katedry św. Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. Jako hasło posługi biskupiej przybrał słowa: „Christus vincit, regnat, imperat”. Pierwszorzędne znaczenie przywiązywał do tworzenia nowych parafii, wykształcenia duszpasterzy, katolickiego wychowania młodego pokolenia, integracji mieszkańców Górnego Śląska pod względem narodowościowym i kulturowym, oraz walki z komunizmem. W 1932 roku utworzył w Katowicach pierwszą w Polsce katolicką centralę filmową, obsługującą kina parafialne.
Dbałość Księdza Biskupa Stanisława Adamskiego o wykształcenie inteligencji zaowocowała powstaniem Gimnazjum im. św. Jacka. Z jego inicjatywy rozpoczęła swą działalność Misja Wewnętrzna jako przygotowanie ascetyczne do Akcji Katolickiej, która została powołana w 1934 roku. Popierał i unowocześnił tygodniki „Gość Niedzielny” i „Sontagsbote”. Zreformował Księgarnię i Drukarnię Katolicką w Katowicach, czyniąc z niej Spółkę Akcyjną. Z myślą o integracji wiernych i formowaniu ich pobożności w duchu ówczesnego ruchu liturgicznego polecił opracowanie modlitewnika diecezjalnego „Skarbiec modlitw i pieśni”. Z inicjatywy Księdza Biskupa Stanisława Adamskiego papież Pius XI zezwolił na rozszerzenie kultu bł. Jana Sarkandra na całą Polskę. W ostatnich latach międzywojennych większą uwagę zwrócił na kwestię robotniczą w diecezji przez upowszechnienie nauki społecznej Kościoła.
Działał także na forum różnych komisji Episkopatu Polski. W 1932 roku został wybrany na prezesa Komitetu Wykonawczego Komisji Prasowej. Dzięki niemu w świadomości hierarchii kościelnej wzrosło znaczenie środków społecznego przekazu. W tym samym roku został powołany na członka Komisji Szkolnej, a w 1937 roku wszedł w skład reaktywowanej Komisji do Spraw Społecznych. W czasie I Synodu Plenarnego obradującego w Częstochowie, pracował w komisji „de beneficiis et bonis temporalibus”.
W przededniu wybuchu II wojny światowej podzielił diecezję na rejony i wybranym kapłanom przekazał specjalne pełnomocnictwa należne wikariuszom generalnym. Pod koniec sierpnia 1939 roku w poufnym okólniku nakazał księżom pozostanie na swych stanowiskach. Po ustaniu działań wojennych odwołał pełnomocnictwa dla wszystkich tymczasowych wikariuszy generalnych z wyjątkiem ks. Wilhelma Kasperlika. Ksiądz Biskup Stanisław Adamski był zwolennikiem tzw. maskowania się, czyli utajnienia w czasie okupacji prawdziwych przekonań narodowych. Sam jednak zdeklarował się jako Polak. Zreorganizował zarząd Kurii, dostosowując go do nowych zadań, zmniejszając liczbę pracowników i tworząc nowe struktury, bardziej odpowiadające warunkom okupacyjnym. Rozwinął akcję charytatywną przy pomocy Związku „Caritas”. Regularnie przekazywał wiadomości o stanie diecezji katowickiej do Watykanu. W grudniu 1939 roku, ze względu na zaistniałą sytuację, zamianował wikariuszem generalnym kapłana Niemca ks. Franciszka Strzyża. Jednak nie uległ presji i nie wprowadził niemieckich duchownych do Kapituły Katedralnej. W sierpniu 1940 roku powołał do życia nowy organ w Kurii pod nazwą Rada Ordynariatu, której zadania obejmowały zarówno sprawy gospodarcze, jak i personalne. Licząc się z wygnaniem, ustanowił ciągłość jurysdykcji, ustanawiając kolejnych następców wikariusza generalnego. Z diecezji został wysiedlony w lutym 1941 roku. Początkowo mieszkał w Krakowie, a następnie wyjechał do Warszawy. Poprzez kurierów śledził wydarzenia na Śląsku i dyskretnie wpływał na ważniejsze decyzje podejmowane przez nowego wikariusza generalnego ks. Franciszka Woźnicę. Został wciągnięty w nurt działalności podziemnej Warszawy i mianowany honorowym prezesem Rady Obywatelskiej Ziem Zachodnich. W czasie powstania warszawskiego jako jedyny biskup spełniał posługi kapelana powstania. Do Katowic powrócił w lutym 1945 roku. Nawiązał oficjalne i prywatne kontakty z tymczasową administracją cywilną. Zezwolił wybranym przez siebie duchownym na ograniczone współdziałanie z nową władzą. Z widocznym skutkiem interweniował we władzach lokalnych i centralnych przeciw nadużyciom w czasie akcji likwidacji skutków volkslisty. Ukazywał potrzebę utworzenia odrębnego wikariatu generalnego dla Śląska Opolskiego. W 1947 roku uległ częściowemu paraliżowi. W odwecie za petycję w sprawie powrotu nauki religii do szkoły, w listopadzie 1952 roku, dekretem Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, został wydalony z diecezji. Po krótkim pobycie w Krakowie udał się do Warszawy. Następnie przebywał krótko w Poznaniu. Ostatecznie osiadł w Domu Sióstr Urszulanek w Lipnicy koło Otorowa w powiecie szamotulskim. Mimo oddalenia nie tracił kontaktu ze swoją diecezją, lecz przy pomocy kilku księży wpływał na postawę duchowieństwa katowickiego. W październiku 1956 roku powrócił już na stałe do Katowic.
    Ksiądz Biskup Stanisław Adamski zmarł 12 listopada 1967 roku, w 93 roku życia, w 69 roku kapłaństwa i 38 roku posługi biskupiej. Został pochowany w krypcie katedry Chrystusa Króla w Katowicach.

 

Źródło: ks. Edward Nalepa, Zmarli Kapłani Kościoła Katowickiego