Wierna uczennica Tekla Lectio Divina ze Św. Pawłem

Ks. Dr Hab. Prof. UO Jan Kochel

Postać męczennicy Tekli rozsławiły niektóre kodeksy Dziejów Apostolskich i apokryf z II w. Dzieje Pawła i Tekli. W starożytności pisali o niej m.in. Tertulian, Orygenes, św. Atanazy, św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Ambroży, św. Jan Chryzostom, św. Hieronim, św. Augustyn... Później powoli znikła z dzieł wielkich pisarzy chrześcijańskich. Na temat historycznej wartości przekazów uczeni nie są zgodni, jedni uważają wspomniany apokryf za czystą fikcję, inni znajdują w nim elementy historyczne. Istotna jest opinia ks. Eugeniusza Dąbrowskiego, cenionego biblisty, który komentując fragment Dz 14,5n. nt. wydarzeń w Ikonium, pisze: „Nie jest wykluczone, że jednym z powodów takiego rozwoju wydarzeń było nawrócenie młodej mieszkanki Ikonium imieniem Tekla, co omawia obszerniej apokryf pt. Dzieje Pawła, napisany w latach 160 – 170 po Chr. przez anonimowego autora, właśnie z Antiochii Pizydyjskiej” (por. Dzieje Apostolskie, Poznań 1961, 349). Dzieła apokryficzne są dziś bardziej doceniane, gdyż – w świetle krytycznej analizy – dostarczają wiedzy nt. życia pierwszych wyznawców Chrystusa.

Czytaj!
Ps 116,1-9; Dz 14,1-7; Łk 10,38-42

Rozważ!
„Wiara rodzi się z tego, co się słyszy, tym zaś, co się słyszy, jest słowo Chrystusa” – przypomina Apostoł (Rz 10,17). Dzieje pierwotnego chrześcijaństwa mocno związane są z ustną katechezą – dynamicznym przepowiadaniem Ewangelii o Jezusie Chrystusie. Jezus miał wielu wiernych słuchaczy. Wzorem tej, która „obrała najlepszą cząstkę” (Łk 10,42) i wiernie wsłuchiwała się w naukę jedynego Nauczyciela była ewangeliczna Maria, siostra Marty i Łazarza. Przykład Marii jest wzorem uczennicy Słowa, która „usiadłszy u nóg Pana, słuchała Jego słowa” (10,39). Taka postawa była charakterystyczna dla uczniów – talmidim żydowskich rabinów. Tak kształcił się pod kierunkiem jednego z najwybitniejszych rabinów Gamaliela - Szaweł z Tarsu (por. Dz 22,3; Ga 1,13n). Maria również „siada u podnóżka” Mistrza z Nazaretu, chociaż nie wolno było wówczas niewiastom być Jego formalną uczennicą.

Ważny jest kontekst, w którym Łukasz umieszcza rozważany tekst. Spotkanie w Betanii poprzedza rozbudowana katecheza o miłości bliźniego (10,25-37), a bezpośrednio po omawianej scenie Jezus naucza o modlitwie (11,1-13). W postawach sióstr konkretyzuje się katecheza Jezusa. Uczeń Jezusa winien łączyć czynną miłość z modlitwą i katechezą. Na tym polega również dojrzała formacja chrześcijańska, która uczy nie tylko doktryny, ale wychowuje do właściwych postaw i wprowadza w pełnię życia we wspólnocie Kościoła.

Postać Tekli to przykład młodej niewiasty, która radykalnie przyjęła Ewangelię, oddając życie za wiarę. Jej imię jest żeńską formą greckiego Theokles pochodzącego od przymiotnika theokles, theokleia – „sławny, chwalebny [uczeń] Boga”. Kult mężnej księżniczki – uczennicy i towarzyszki św. Pawła rozwinął się zwłaszcza w Kościele Wschodnim już od IV wieku. Wyróżnia się dwie odrębne tradycje związane z kultem Tekli.
Pierwsza, związana z apokryfem Acta Pauli et Theclae, wskazuje na Ikonium jako miejsce pochodzenia (dziś w tureckim Koyni znajduje się kościół poświęcony Tekli). Dzieje Apostolskie opisują przybycie Pawła i Barnaby do Ikonium – głównego miasta Anatolii (13,51 – 14,28). Tamtejsza gmina była prężna: „wielka liczba Żydów i pogan uwierzyła” (14,1). Wśród nawróconych była też „Tekla, córka Theoklei zaręczona z mężem imieniem Theamyris” (Acta I,7). Pod wpływem nauk Apostoła wybrała chrześcijaństwo i zerwała zaręczyny z wpływowym obywatelem miasta. Ten fakt wywołał zamieszki w Ikonium (14,4n). Apostołowie musieli uciekać do Listry i Derbe, ale i tam spotkali się z prześladowaniami (14,19nn). Burzliwe dzieje młodej chrześcijanki pełne są fantastycznych i romantycznych opisów, niektóre budzą kontrowersje, jak np. opis samoochrzczenia się Tekli (Acta V,34) czy budząca zastrzeżenia nauka o dziewictwie (Acta IV,25). Apokryf podaje dwa fantastyczne opisy męczeństwa Tekli: najpierw skazano ją na spalenie, lecz ulewny deszcz ugasił płomienie; później wydano ją na pożarcie przez dzikie zwierzęta, lecz i z tej próby wyszła bez szwanku. Cudownie ocalona podążyła za Apostołem do Miry, złożyła ślub czystości, później wróciła do Ikonium, aby nawrócić matkę i swoich najbliższych. W końcu dotarła do izauryjskiej Seleucji, gdzie w modlitwie i postach dożyła sędziwego wieku.

Druga tradycja związana jest z syryjskim miastem Maalula, w którym do dziś mieszkańcy posługują się językiem aramejskim (tym, w którym mówił i nauczał Pan Jezus). Tekla, ścigana przez żołnierzy wysłanych przez rodzinę, dotarła w okolice dzisiejszej Maaluli, gdzie u kresu sił, upadła na kolana i prosiła o ratunek. Bóg wysłuchał jej gorącej prośby – ogromna góra pękła, tworząc długie, wąskie przejście. W skalnej grocie Tekla ukryła się przed pościgiem. Żyła tam przez 30 lat jako pustelnica, modląc się i lecząc chorych. Obecnie w obszernej grocie znajduje się sanktuarium św. Tekli, którym od 1724 roku opiekują się zakonnice z prawosławnego klasztoru. Podczas nocnych, wrześniowych uroczyści ku czci Krzyża Świętego (14.9) i św. Tekli (24.9) cała Maalula i okoliczne góry „płoną” od ogni i świateł (B.A. Hajjar, Aram znaczy Syria, Warszawa 2003, 270-274).

Starożytny apokryf ukazuje pobożność ludową pierwotnych wspólnot chrześcijańskich. Zachował skarby, które należy „ocalić od zapomnienia”. Wśród nich np. opis sylwetki Apostoła Pawła, który wpłynął na późniejszą ikonografię: „był on niskiego wzrostu, miał łysą głowę, krzywe nogi, był zdrowy i dobrze zbudowany, brwi mu się zbiegały, miał mały nos i był pełen wdzięku; twarz jego przybierała raz wygląd ludzki, to znowu anielski” (Acta I,3). Wymowny jest również opis pięknej Tekli zasłuchanej w nauki Apostoła: „usiadłszy przy oknie domu [Onezyfora] słuchała dniem i nocą nauki o czystości głoszonej przez Pawła (…), [tak] trwała w wierze przepełniona radością” (Acta I,7). Wierna uczennica Apostoła wybrała – na wzór ewangelicznej Marii – najlepszą cząstkę (por. Iz 40,8; Mt 24,35).

Stale warto pytać o wierność chrześcijańskim ideałom:

* Św. Augustyn przekonywał: „Zrozum, abyś uwierzył: uwierz, abyś głębiej zrozumiał”. Dlaczego nie ma sprzeczności miedzy wiarą i rozumem?

* W jakim sensie wiara Kościoła jest jedyna? (por. KKK 172-175; 182)

* Czego uczy nasz wierna postawa świętych niewiast? Czy wiara kobiet różni się od wiary mężczyzn? Jakie są charakterystyczne cechy wiary?

* Św. Paweł przekonuje, że wiara jest pewna, ponieważ opiera się na samym słowie Boga, działa przez miłość (Ga 5,6), i znajduje się w ciągłym wzroście, w szczególności dzięki słuchaniu słowa Bożego i modlitwie (por. Kompendium KKK nr 28). Jaka jest nasza odpowiedź na to głębokie przekonanie Kościoła?

Módl się!
Błogosławieni czystego serca, bowiem oni ujrzą Boga.
Błogosławieni, którzy strzegą czystym swe ciało, bo staną się świątynią Boga.
Błogosławieni wstrzemięźliwi, bo do nich przemówi Bóg.
Błogosławieni, którzy wyrzekli się tego świata, bo będą się podobali Bogu.
Błogosławieni ci, którzy mają żony jakoby ich nie mieli, bo oni posiądą Boga w dziedzictwo.
Błogosławieni, którzy boją się Boga, bo oni staną się zwiastunami Boga.
Błogosławieni, którzy drżą wobec słów Boga, bo oni zostaną pocieszeni.
Błogosławieni, którzy przyjęli mądrość Jezusa Chrystusa, bo oni zostaną nazwani synami Najwyższego.
Błogosławieni, ci którzy strzegą chrztu, bo oni znajdują spoczynek u Ojca i Syna.
Błogosławieni, którzy osiągnęli poznanie Jezusa Chrystusa, bo oni pozostaną w świetle.
Błogosławieni, którzy z miłości Boga odeszli od kształtów tego świata, bo oni będą sądzili aniołów i będą błogosławieni po prawicy Ojca.
Błogosławieni miłosierni, bo i oni doznają miłosierdzia, a gdy ujrzą dzień sądu nie będzie on dla nich gorzkim.
Błogosławione ciała dziewic, bo będą się Bogu podobały i nie stracą nagrody za swą czystość, bo Słowo Ojca stanie się dla nich sprawcą zbawienia w dniu jego Syna i osiągną odpoczynek na wieki wieków.

Modlitwa Apostoła z apokryfu Dzieje Pawła i Tekli

Żyj Słowem!
Apostoł Paweł w Liście do Kolosan ukazuje siłę i żywotność słowa Bożego: „Słowo Chrystusa niech w was przebywa z całym swym bogactwem: z wszelką mądrością nauczajcie i napominajcie samych siebie przez psalmy, hymny, pieśni pełne ducha, pod wpływem łaski śpiewając Bogu w waszych sercach” (Kol 3,16; por. Hbr 4,12; 1 P 1,23). Dzieje Apostolskie zwracają uwagę na to, że Słowo głoszone i przyjmowane „szerzyło się i rosło” (12,24; por. 2,47). Słowo Boga nie jest więc jakąś książką czy zbiorem pism, lecz nasieniem (Mt 13,19), zawiera w sobie życie (Pwt 32,47).